Jeśli ktoś chce się zająć się genealogią rodziny, ten musi uzyskać w pierwszym etapie jak najwięcej informacji od żyjących krewnych. Wiele rodzin zajmuje się już genealogią lub są w posiadaniu rożnych starych dokumentów, które leża gdzieś na strychu i nikt się nimi wcześniej nie chciał zajmować. Z tymi początkowo zebranymi informacjami można wstąpić do głębszych badań. Obszerny artykuł Pana Olaf Goebeler opublikowany w prenumeracie "Ortelsburger Heimatbote" z roku 2001, s. 139-147, stanowi podstawę dla poniższego textu.
Ale jak możemy badać konkretnie? W pierwszym etapie należy udzielić odpowiedzi na poniższe pytania:
1. Jakiego religijnego wyznania był przodek/przodka?
2. W jakim miejscu/okolicy on/ona żył?
3. Czy były zmieniane nazwy miejscowości? Informacje do zmienionych nazw miejscowości w byłym powiecie Szczytno/Ortelsburg znajdziesz tutaj!
4. Do jakiej parafii kościelnej należała jego miejscowość ? Odpowiedzi odnośnie roku 1912 znajdziesz tutaj!
5. Do jakiego urzędu gminnego/powiatu należała miejscowość przodka?
Dwa ważne zadania spełnia związek mieszkańców byłego powiatu Szczytno/Ortelsburg:
Zbieranie i zestawianie list osób rozpoczęło się w latach 50-tych z ustnych deklaracji osób, które ucieczkę i wypędzania przeżyły. To trwa do dzisiejszego dnia. Mimo nie kompletnego stanu spisu są one baza danych na udzielenie odnośnie osób, od których kościelne lub urzędowe dokumenty zostały zniszczone lub oficjalne uważane są za zaginione
Z tego spisu całego powiatu zostały założone tzw. "Listy duszy" wszystkich miejsc w powiecie. które aktualnie w wersji Excel w społeczności powiatu są uzupełniane i aktualizowane. Do tego jest pomoc czytelnika zawsze mile widzianą.
Osobą kontaktową do tego zadania jest Irmgard Denda:
Adres: Wiethagen 42, 44227 Dortmund Tel 0231 77 06 65
e-mail: i.denda@kreisgemeinschaft-ortelsburg.de
Rejestr ewidencji urzędów stanu cywilnego i rejestrów w gminach kościelnych
Ponieważ na przestrzeni wieków wiele kościołów zostało nowo ergowanych, a dopiero w roku 1874 zakladano urzędy stanu cywilnego, trzeba wynaleźć na ten konkretny okres, które urzędy były odpowiedzialne za prowadzenie ewidencji. Istnieje kilka książek, które są nieraz pomocne, jak np. dzieło Johanna Friedricha Goldbecka Walda "Kompletna topografia Królestwa Prus" z roku 1785 oraz dzieła Samuela Gottlieba "topograficzny wyrys okręgu królewskiego rządu pruskiego w Królewcu w Prusach" z roku 1820. Obydwie książki zostały wydrukowane przez "Stowarzyszenie Rodzin w Prusach Wschodnich i Zachodnich" jako specjalne wydanie numeru 7 i 43. Druki tych książek powinne też znajdować się w każdej większej bibliotece. Tak wiec za pośrednictwem wypożyczeń między bibliotecznych można łatwo z tych książek korzystać.
Dobrym adresem jest też biblioteka Martin Opitz w Herne, która specjalizuje się zbieraniem literatury z terenów wschodnich.
Kto posiada dokumenty rodzinne z przed 1945 r., ten posiada informacje, które prawdopodobnie zostały w czasie wojny zniszczone . Nie zagubione dokumenty stanu cywilnego całego powiatu Szczytna/Ortelsburg są wyszczególnione włącznie z miejscem pobytu na stronach internetu lub w wydaniu "Ortelsburger Heimatbote 2002", strony 166-168.
Odnośnie jeszcze obecnie używanych rejestrów kościelnych z naszego powiatu są to podobne źródła.
Od niektórych z wymienionych rejestrów kościoła istnieją mikrofilmy, które powstały przed 1945 r. Zainteresowani mogą zwrócić się do placówek mormonów - znajdują się one na obszarze całych Niemiec - gdzie za opłatą udziela się dostępo do rejestrów.
Druża cześć rejestrów kościoła całego powiatu Szczytno/Ortelsburg została wypracowane przez GeAGNO (Genealogische Arbeitsgemeinschaft Neidenburg und Ortelsburg = Genealogiczne Stowarzyszenie Nidzicy i Szczytna) i jako tak zwane historyczne ewidencji ludności (Historische Einwohnerverzeichnisse = HEV ) opublikowane. Ale księgi kościelne i dokumenty ewidencji cywilnej są na szczęście nie jedynym źródłem, które naświetla życie naszych przodków.
Przyjrzyjmy sobie po krótko poszczególne pliki pojedynczych archiwów!
Do roku 1944 było państwowe archiwum w Królewcu było wogóle najważniejszym archiwum na Prusach Wschodnich wogole. Wartościowe dokumenty zostały przed końcem wojny przewiezione do miast Goslar i Merseburg. Głównie młodsze zapasy zostały przekazane po roku 1945 urzędom polskim. Najważniejsze dokumenty, historycznie ważne, pozostały w rękach niemieckich. Po zjednoczeniu Niemiec zasoby zostały umieszczone w GStAPK w Berlinie, gdzie teraz tworzą XX. odział (XX HA). Zapasy zostały opisane przez Olafa Goebela w "Ortelsburger Bote 2001", s. 139-147 w szczegółach i obejmują okres od początku zakładania miejscowości do czasów III. Rzeszy. Dla naukowców genealogicznych zawiera to archiwum dobre informacji z lat 1540 do 1840.
Z okresem 1850-1945 należy udać się do dawnych Prus Wschodnich, a mianowicie do Olsztyna.
Archiwum Państwowe w Olsztynie/Allenstein
Archiwum Państwowe w Olsztynie posiada bogate zbiory dokumentów i ksiąg wieczystych z powiatu Szczytno, w którym własności gruntów można wyjaśnić czasami nawet do roku 1800. Te dokumenty zawierają rzadko szczegółowe dane biograficzne, ale pomagają drogami spadkobierca przynajmniej wyjaśniać relacje najbliższej rodziny.
Ponadto w Archiwum Państwowym w Olsztynie przetrwały z dwóch plebanii większe zbiory rejestrów kościelnych. Są to Kobulten i Passenheim. Część ksiąg znajduje się jeszcze na plebanii w Pasymiu. Od Friedrichshof istnieją tez księgi kościelne. Przede wszystkim zapisy szczycieńskiego Urzędu Stanu Cywilnego w Archiwum Państwowym w Olsztynie są ważne dla badaczy rodziny.
Również interesujące są zbiory urzędu wojewódzkiego w Olsztynie, gdzie niemal dla wszystkich miejscowości powiatu Szczytna znajdują się zapisów szkolne i inne ważne dokumenty z 19. i 20. wieku. Jakość tych zapisów szkolnych jest bardzo różna, w zależności jak dokładnie były one prowadzone przez nauczycieli. Można jednak czasami znaleźć listy uczniów z zapisami do wieku dzieci i nazwisk ich ojców.
Gazeta ta była faktycznie Dziennikiem Urzędowym. W nim były umieszczane komunikaty przepisów ustawowych, wykonawczych i inne podobne ogłoszenia. Ponadto można również znaleźć ogólne informacje na temat konkretnych osób. Tak więc istnieją wykazy poborowych, zezwolenia na polowanie, ogłoszenia wyborów do biura burmistrza oraz listy na szczepienia. Te są szczególnie interesujące, ponieważ zawierają imiona i nazwisko zarówno dziecka jak i jego ojca. Należy zauważyć, że odbiorca szczepionki w tym czasie miał 9 miesięcy.
Wszystkie wydania z lat 1843-1922 naukowo odnośnie informacji o osobach opracował i opublikował przez GeAGNO Pan Heinz Rayzik. Ta praca jest dostępna w świetlicy Szczytna/Ortelsburg w Herne oraz w bibliotece im. Martina Opitza w Herne. Niektóre roczniki "Ortelsburger Kreisblatt" są teraz również jako kopię oryginału w świetlicy "Ortelsburger Heimatstube" i są szczególnie ważne do opracowań historii lokalnej.
Na szczegółowe pytania dotyczące badań genealogii w powiecie Szczytno/Ortelsburg można skontaktować się z HMV /GeAGNO, które posiadają już wieloletnie doświadczenia.
Jako pierwszy kontakt proszę zwrócić się do pana Marca Plessa:
Adres: Hochstr. 1, 56357 Hainau, GERMANY Tel.: +49 6772 9699799
e-mail: m.plessa@kreisgemeinschaft-ortelsburg.de
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Archiwum Państwowe, Olsztyn, ul. Partyzantów 18 (niedaleko dworca), Pl - 10-521 Olsztyn
Archiwum Państwa Pruskiego Dziedzictwa Kultury (Geheime Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz =GStAPK) w Berlinie, Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, Archivstraße 12-14, 14195 Berlin
Saksońskie Archiwum w Lipsku , Oddział Niemieckie Centrum Genealogii Sächsisches Staatsarchiv Leipzig, Abteilung Deutsche Zentralstelle für Genealogie, Schongauerstraße 1, 04329 Leipzig
Centralne Archiwum Lutheran / kościelne Centralne Archiwum, Evangelisches Zentralarchiv / Kirchliches Archivzentrum, Bethaniendamm 29, 10997 Berlin, Tel. 030 - 2250450
Biblioteka im. Martina Opitza , Berliner Platz 5, 44623 Herne
Biskupskie Archiwum Centralne /Bischöfliches Zentralarchiv, St. Petersweg 11-13, 93047 Regensburg
Urząd Stanu Cywilnego w Berlinie, Standesamt I, Rückertstraße 9, 10119 Berlin
Siedziba centralna w Niemczech jest Frankfurt
Tutaj, jak i w innych placówkach, można zapytać przez telefon miejscu najbliższego badania.
Berlin: Klingelhöfer Straße 24, 10785 Berlin, Tel. 030-2621089
Dortmund: Carl von Ossietzky Straße 5, 44225 Dortmund, Tel. 0231-718256
Dresden: Tiergartenstraße 40, 01219 Dresden, Tel. 0351-4715331
Frankfurt: Eckenheimer Landstraße 262-264, 60320 Frankfurt, Tel. 069-546005
Hamburg: Wartenau 20, 22089 Hamburg, 040-2504573
Martin Jend prowadzi serwis do GeAGNO (Genealogiczego Stowarzyszenia Nidzicy / Szczytna) jako "Historyczny spis mieszkańców " powiatu Szczytno i Niedzicy, z których udziela informacji.
GeAGNO już od wielu lat przeszukuje źródła z archiwów polskich i niemieckich. Dzięki współpracy wielu badaczy genealogii rodzinnych na przestrzeni lat, udało się dla calego powiatu Szczytno zestawić Księgi kościelne wszystkich parafii powiatu Szczytno/Ortelsburg i wiele innych źródeł z Archiwum Państwowego w Olsztynie, które nie są dostępne w Niemczech, pod redakcją badań rodziny. Wszystkie wyniki są w centrum GeAGNO w "Historyczny spis mieszkańców " gdzie tylko sama część Ortelsburg posiada ponad 1 mln zapisów. "Historyczny spis mieszkańców " pomaga zwłaszcza tym badaczom rodzin, którzy osiągnęli krytyczną fasę tzw."Dead End".
Zapytania można kierować do administratora bazy danych GeAGNO:
Jend Martin - Tel: 02236 3749473, Email: m.jend@t-online.de
Michael Bulitta (Bonn) działa pod Dachem GeAGNO (genealogicznym Stowarzyszenia Nidzicy i Ortelsburg). Ta strona internetowa jest prawdziwą skarbnicą dla genealoga z Ortelsburgu. Zawiera ona wiele danych historycznych informacji dotyczących Ortelsburg/Szczytna.
Niestety, ta strona już przez dłuższy czas nie byla aktualizowana.
Marc Plessa urządził w ramach Historii Mazurskiego Stowarzyszenie urządził ciekawą stronę internetową dla genealogów rodzinnych, którzy poszukują swoich przodków na południowej części Prus Wschodnich swoich przodków poszukują. Jest wydawca biuletynu "DIE MASURISCHEN BIENE".
Heide Allmendinger: "DNA w genealogii?" Fascynujący sposób badań o przodkach. Proszę pokierować się linkami aby dowiedzieć się więcej.
Projekt Prus Wschodnich: http://www.familytreedna.com/public/Ostpreussen_East_Prussia